Çene eklemi ve çene kaslarına ilişkin hastalıklar ve tedavisi diş hekimliğinin dallarından biridir. Çene eklemi alt ve üst çenenin birleştiği yerdedir ve çene kemiği ve kastan oluşan kompleks bir yapıdır. Çene kaslarının kasılıp gevşemesi ve senkronize şekilde çene ekleminin hareketli bölümlerinin hareketi sayesinde ağız açılıp kapanır, kişi konuşabilir, bir şeyler çiğneyebilir, esneyebilir. Çene kaslarıyla eklemler birlikte çalıştığı için birbirini etkiler.
Örneğin strese bağlı diş gıcırdatma ve kötü duruş kasları zayıf düşürür, bu da alt ve üst çenenin birbirine yaklaşmasına neden olur. Çeneler birbirine yaklaşınca çene ekleminde basınç meydana gelir ve bu basınç alt dişleri yıpratır.
Çene eklemi rahatsızlıkları, baş ve boyun kaslarının bir kısmı, ligamentler (kemikleri bir arada tutan sert bağ dokusu), dişler, yanak, dudak ve tükürük bezlerinden oluşan sistemi etkiler. Çene eklemi ile ilgili şikayetler sadece eklem bölgesinde değil çenelerde, göz, kulak, burun, boğaz bölgelerinde de olabilir.
Çene eklemi ile ilgili klinik muayene, yaklaşık olarak 30-35 dakika sürer. Hekim muayenesi, çene hastalığının sebebinin kesin ve doğru olarak belirlenmesinde önemlidir. Kişinin tibbî hikâyesi genel anlamda sağlığı hakkında bilgi sağlar. Belirtilerin türü ve şiddeti de hekime önemli ipuçları verir. Hekim, muayene sırasında palpasyon (dokunma) tekniği ile kas ve çene eklemindeki ağrıyı, kas gerginliğini ve duyarlılığını kontrol eder. Bunun yanı sıra küçük parmağını hastanın kulağına sokarak çene ekleminin çalışmasının nasıl olduğunu hisseder. Steteskopla eklemdeki klik sesini alabilir. Ağızın ne kadar açıldığını cetvel ile ölçebilir. Muayenenin ardından birtakım tanı testleri isteyebilir.
Tomografik veya direkt film ile eklem hasarı, kırık, tümör olup olmadığı anlaşılır. Manyetik rezonans (MR) da yumuşak doku hakkında detaylı bilgi verir, disk ve lif hasarını gösterir. Bunun yanı sıra hekim diş alçısı isteyebilir. Diş alçısında dişlerin kalıbı alınır ve alçıdan model yapılır. Bu kalıp mekanik bir hareket stimülatörüne geçirilir. Bu aygıt; alt çenenin hareketi, dişlerin bir araya gelip gelemeyeceği, ısırmanın eklem ve çevre kaslara olan zararını göstermede yardımcıdır.
Tüm bu muayene ve tetkikler hastalığın nedenleri, boyutu hakkında durumu ortaya koyar ve sonrasında hekim en iyi tedavi yöntemini belirler.
Tedavinin esas amacı, çene eklemi içindeki basıncın düzenlenmesi ve normal çene fonksiyonlarının sağlanmasıdır. Çene eklemi rahatsızlıklarının tedavisinde hekimin önerisiyle birçok yöntem uygulanabilir. Çene eklemi rahatsızlıklarında tedavi için rahatsızlığa neden olan bölgesel etkenlerin düzeltilmesi (gerekli diş tedavileri), çene eklemine gelen aşırı kuvvetlerin ortadan kaldırılması için dental plak uygulaması, diskle ilgili bozukluklarda artrosentez olarak adlandırılan eklem içi enjeksiyonlar uygulanır. Ortopedik aparey (splint) kullanımı da mevcut tedavi yöntemleri arasındadır. Hasta eğitimiyle rahatsızlıkların kontrol altına alınabildiği de bilimsel araştırmalarla kanıtlanmıştır. Bu noktada hastanın belli önlemleri alması, önerilere uyması ve kendini koruması çok önemlidir.
Hastanın tedavi sırasında uyması gereken konuları şöyle sıralayabiliriz: